Με τη βοήθεια της καθηγήτριας Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μάρως Κακριδή - Φερράρι παρουσιάζονται μερικοί από τους μηχανισμούς πολιτικού λόγου σε προεκλογικές περιόδους, και σύμφωνα με το άρθρο " όλοι οι ομιλητές , κάθε φορά, κάνουν συγκεκριμένες επιλογές λεξιλογίου και γραμματικής. Αυτές οι επιλογές υποβάλλουν μια συγκεκριμένη οπτική της πραγματικότητας και αποκλείουν άλλες , οι οποίες θα προέκυπταν αν οι επιλογές ήταν διαφορετικές. Άλλο είναι να πεις: "Απωθήθηκαν ταραχοποιά στοιχεία" και άλλο " Η αστυνομία χτύπησε διαδηλωτές". Οι δυο φράσεις νοηματοδοτούν τελείως διαφορετικά το περιστατικό". " Όταν επαναλαμβάνονται συγκεκριμένες επιλογές λεξιλογίου και γραμματικής, τότε όχι απλώς υποβάλλουν, αλλά ουσιαστικά επιβάλλουν εμμέσως την οπτική του ομιλητή" λέει η ίδια η καθηγήτρια. Επίσης " ενώ η παράθεση επιχειρημάτων δίνει την εντύπωση ότι ο πολιτικός λόγος απευθύνεται στη λογική μας, στην πραγματικότητα απευθύνεται στο θυμικό μας με διπλό στόχο: από τη μια, να επιφέρει την ταύτιση του ακροατηρίου με τον ομιλήτή και, από την άλλη, να εμποδίσει την ορθολογική ανάλυση του λόγου, η οποία θα μπορούσε να θέσει την μοναδική αλήθεια που ο πολιτικός λόγος διατείνεται ότι πρεσβεύει". Και τα παραδείγματα πείθουν για το πόσο συναισθηματικά φορτισμένες είναι οι μεταφορές " η καρδιά της Ελλάδας", "νοικοκύρεμα του τόπου", "η πρώτη γραμμή της μάχης"...
Συμπληρωματικά με τα προηγούμενα παραθέτουμε επίσης από το Έψιλον της Ελευθεροτυπίας (27-9-2009) τον παρακάτω πίνακα στον οποίο ..." ψάρεψαν σκόρπιες, συχνά επαναλαμβανόμενες φράσεις διαφόρων πολιτικών, με κοινό συστατικό την αφόρητη γενικολογία. Τις κατέτμησαν σύμφωνα με τη δομή του λόγου (υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο κλπ) και τα τεμάχια τα έβαλαν σε 4 στήλες".
Ο αρθρογράφος μας προτρέπει να "παίξουμε" ακολουθώντας τις παρακάτω οδηγίες.
Οδηγίες: παίρνετε όποιο κομμάτι φράσης θέλετε από την πρώτη στήλη και συνεχίζετε κάνοντας το ίδιο και με τις υπόλοιπες. Θα δείτε ότι όλοι οι τυχαίοι συνδυασμοί είναι δυνατοί, βγάζουν άρτιες προτάσεις, που δεν λένε απολύτως τίποτα! Οποιαδήποτε ομοιότητα με προεκλογικές εξαγγελίες υποψήφιων κυβερνητών δεν είναι καθόλου τυχαία.
Ωραιότατο το κείμενό σου, Ελένη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤεράστιο θέμα, έχουν γραφεί πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Το δε "παιχνιδάκι" - που κυκλοφορεί καιστο διαδίκτυο - αληθινά εντυπωσιακό, διασκεδαστικό και θλιβερό ταυτόχρονα.
Είναι καιρός που θέλω να κάνω (και το ξεχνώ ή το αναβάλλω) μια ανάρτηση για ένα παλιό βιβλίο της Άννας Φραγκουδάκη, που, αν θυμάμαι καλά τον τίτλο του, λέγεται "Γλώσσα και εξουσία". Κι αυτό γιατί είναι ευχάριστο, προσπελάσιμο, "εύκολο" και για τους μαθητές μας ακόμα, ενώ έχει πάμπολλα παραδείγματα χρήσης (καθόλου αθώας) της γλώσσας. Μια και έκανες την αρχή θα προσπαθήσω να το επισπεύσω, ως συμπλήρωμα στη συζήτηση που ανοίγεις.
Χαιρετισμούς.
Διονύση,
ΑπάντησηΔιαγραφήδιδάσκοντας φέτος το καινούργιο βιβλίο της Β Λυκείου με τον τίτλο " Πολιτική και Δίκαιο", ένα βιβλίο αρκετά ενδιαφέρον ως προς τη δομή αλλά και τα θέματα που διαπραγματεύεται, αναρωτήθηκα μήπως πια η πολιτική κοινωνικοποίηση των μαθητών μας πρέπει κυρίως να περάσει μέσα από προβληματισμούς που να είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την καθημερινή έκφραση της πολιτικής.Πιστεύω ότι ο λόγος των πολιτικών προσώπων, όλες αυτές τις μέρες του προεκλογικού αγώνα, είναι ένα σπουδαίο μάθημα για τις τάξεις μας.
Ωραία η ιδέα να παρουσιάσεις το βιβλίο της Φραγκουδάκη- νομίζω ότι είναι από τα καλύτερα. Διαβάζω συχνά τα άρθρα της και τα χρησιμοποιώ στην τάξη.
Μια και ο Διονύσης θυμήθηκε το βιβλίο της Άννας Φραγκουδάκη (αν λέμε το ίδιο ο τίτλος του είναι "Γλώσσα και ιδεολογία"), παραθέτω ένα απόσπασμα που ενισχύει τα όσα αναφέρονται στην ανάρτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφή"...Η ιδεολογική γλώσσα λοιπόν, χειρισμός της γλώσσας που παγιδεύει και εξαπατά, που δίνει νομιμότητα στον ομιλητή πέρα και παρά το νόημα, που παράγει την αποδοχή των λεγομένων του επίσης παρά το νόημα και κάποτε παρά την απουσία νοήματος, είναι λόγος (α) πληθωρικός, (β) αξιολογικός, (γ) ευφημιστικός, (δ) συμφυρματικός, (ε) διχοτομικός και (στ) αυταπόδεικτος.
Και παρακάτω: "..Ο πολιτικός λόγος γενικότερα χειρίζεται λέξεις με γιγάντια ηθική διάσταση και τόσο μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, ώστε το αξιολογικό τους βάρος λειτουργεί από μόνο του καταστροφικά στο νόημα. Λέξεις που δεν είναι σημασίες, αλλά αξίες, σε βαθμό που δεν έχουν πια νόημα, αλλά εξουσία και μάλιστα εξουσία που είναι αντιστρόφως ανάλογη προς το νόημα, "έθνος", "σοσιαλισμός", "λαός","παράδοση"
και άλλες πολλές. Λέξεις αξίες, λέξεις ταμπού, λέξεις που είναι παγίδες, γιατί αρκεί να προφερθούν και το μήνυμα παύει να χρειάζεται λογική συνοχή, γλωσσική επάρκεια, νοηματική αποτελεσματικότητα, παύει να χρειάζεται αιτιολόγηση και ακόμη περισσότερο αποδεικτικά στοιχεία...".
Ειρήνη,
ΑπάντησηΔιαγραφήνα είσαι καλά που μας ξαναθύμησες πόσο εύστοχα η Φραγκουδάκη αποδεικνύει ότι η γλώσσα ή καλύτερα οι γλώσσες που μιλάμε δεν είναι ουδέτερες. Μια ιδέα θα ήταν να συγκεντρώσει κανείς τα πολιτικά φυλλάδια που κυκλοφορούν αυτές τις μέρες και να καταγράψει όλες τις βαρύγδουπες εκφράσεις που χρησιμοποιούν.
Αν μη τι άλλο, μπράβο στην Ελένη και για τα αντανακλαστικά της.Ιδιαιτέρως επίκαιρη η ανάρτηση ετούτες τις μέρες όπου τόσα "κύμβαλα αλλαλάζουν".Α, η γλώσσα της εξουσίας "μηδέν στο πηλήκιον"- κατά την εξόχως αποκαλυπτική εν τη αφασία της έκφραση ενός εκ των -τρομάρα τους- κυρίαρχων του πολιτικού παζαριού των ημερών.
ΑπάντησηΔιαγραφήθερμούς αγωνιστικούς χαιρετισμούς στον αγαπημένο Πειραιά! [Πότε θα τα πούμε από κοντά;]